09 - Elizabeth Monroe, de 'first lady' van Nederlandse afkomst

 

In 1663, vijftien jaar na de Vrede van Munster en negen jaar vóór het rampjaar 1672, vertrok Jan van Kortrijk, afkomstig uit Leerdam, met het schip dat in de Amerikaanse geschiedschrijving The Brindled Cow (de donker-gestreepte koe) wordt genoemd, de Atlantische Oceaan over naar Nieuw-Nederland.
   Jan van Kortrijk kwam, zoals dat heet, op een ‘historisch ogenblik’ aan in de Nederlandse vestiging Haarlem bij Nieuw Amsterdam. Binnen één jaar werd de regio aangevallen door een Engelse vloot. Peter Stuyvesant moest zich overgeven en het gebied, waarvan hij gouverneur was voor de West Indische Compagnie (WIC), overdragen aan die zelfde Engelsen. Haarlem werd Harlem en Nieuw Amsterdam kreeg de nieuwe naam New York.
 
Jan van Kortrijk kocht een boerderij op Staten Eiland, dat States Island ging heten. In de achttiende eeuw verscheen de naam Kortright op kaarten van Harlem. De familie Kortright ging in de handel en in het leger. Lawrence Kortright was koopman en kapitein in het Britse koloniale leger halverwege de achttiende eeuw.
   En route tijdens een van de vele langdurige conflicten met de Fransen in het noorden van de Verenigde Staten ontmoette hij Hannah Aspinwall. Op 6 mei 1755 trouwden ze. Er kwamen vijf kinderen, zoon John en vier dochters: Hester, Maria, Sarah en Elizabeth, die op 30 juni 1768 in New York geboren werd. 

Tijdens de Amerikaanse Opstand (1776-1783) koos Lawrence Kortright voor de verliezende kant, de Engelsen. Dat was niet bevorderlijk voor de voorspoed van en de eenheid binnen de familie Kortright. Toen Lawrence in 1794 kwam te overlijden, waren de vier zusters dan ook genoodzaakt een beroep te doen op een jonge advocaat om hun aandeel in de bezittingen juridisch te beschermen tegen hun broer John.
   Die advocaat was James Monroe (1758-1831), een bekende in de familie. Monroe had negen jaar eerder, in 1785, als vertegenwoordiger van de staat Virginia deelgenomen aan het Continental Congress in New York. Daar was hij gevallen op Elizabeth Kortright, nauwelijks zeventien jaar oud. Op 17 februari 1786 trouwden James Monroe en Elizabeth in de Trinity Episcopal Church in New York.
 

 

Elizabeth Kortright Monroe

 

James Monroe werd niet alleen een succesvolle jurist, hij maakte tevens carrière als politicus. Hij en een andere James (Madison) werden opgenomen in de kring waarvan Thomas Jefferson de leider was. Het is dan ook niet vreemd dat Elizabeth en James Monroe zich weldra op een steenworp afstand vestigden van Monticello, het ‘paleis’ van Thomas Jefferson.
   In de voetsporen van Jefferson werd Monroe de grote internationale politiek ingezogen. Na Jefferson (1801-1809) en James Madison (1809-1817) werd James Monroe gedurende acht jaar de vijfde Amerikaanse president (1817-1825). Monroe heeft vooral naam gekregen vanwege de zogenaamde Monroe-doctrine, een waarschuwing aan Europa om geen claims te leggen op het Amerikaanse continent.

 

Grafsteen Thomas Jefferson (Monticello)

 

1794 was een belangrijk jaar in het leven van Elizabeth en James Monroe. Niet alleen overleed in dat jaar haar vader Lawrence, maar bovendien kregen zij de kans om als nieuw ambassadeursechtpaar te reizen naar Parijs, waar op dat moment de ‘grote terreur’ woedde van de Franse Revolutie.
   Toen ze op 31 juli aankwamen in de haven van Le Havre zullen ze ongetwijfeld het belangrijkste nieuws van continentaal Europa gehoord hebben, namelijk dat Robespierre een paar dagen eerder zijn hoofd onder de guillotine verloren had. Twee dagen later arriveerden ze met hun dochter Eliza in het roerige Parijs. De winter van 1794-1795, toen Franse troepen over bevroren rivieren Nederland konden binnenvallen, was bovendien heel streng. De overheid moest stoppen met gesubsidieerd voedsel en de prijs van een brood werd dertien keer zo duur in Parijs.
 
Het verblijf van Elizabeth in Frankrijk heeft één belangrijk voorval opgeleverd. De Franse markies Lafayette, die samen met Washington gevochten had om Amerika zelfstandig te laten worden, had als edelman zijn vaderland moeten ontvluchten. In Duitsland was hij bovendien gevangen genomen. Zijn vrouw en leden van zijn schoonfamilie zaten in Frankrijk in gevangenschap. De moeder én grootmoeder van mevrouw Lafayette waren vanuit de gevangenis naar de guillotine gevoerd. Elk moment kon haar hetzelfde overkomen, zo schreef James Monroe later in zijn autobiografie.
 

 

Lafayette, George Washington, Mount Vernon, 1784

 

Ambassadeur Monroe voelde zich machteloos, maar hij wilde de familie van Lafayette niet in de steek laten. Hij stuurde zijn vrouw Elizabeth in haar beste kleding in zijn koets naar de Parijse gevangenis. Bij aankomst werd het rijtuig omstuwd door een grote menigte. Elizabeth Kortright, echtgenote van de Amerikaanse ambassadeur Monroe, vroeg en kreeg een onderhoud met mevrouw Lafayette.
   In eerste instantie dacht deze dat ook háár einde nu gekomen was, en het is dan ook niet verbazingwekkend dat de ontmoeting achter tralies van de twee vrouwen een zeer emotioneel karakter had. Ambassadeur Monroe nam contact op met de nieuwe Franse regering en wist niet alleen mevrouw Lafayette vrij te praten, maar haar zelfs te verenigen met de markies. De band tussen Lafayette en de Verenigde Staten was voor altijd verzekerd!
 

 

James Monroe

 

Op 30 december 1796 kwam er een einde aan het ambassadeurschap van James Monroe in Frankrijk. Het echtpaar stelde de terugreis naar Amerika uit tot in het voorjaar. In de eerste maanden van 1797 maakten Elizabeth en James Monroe eerst nog een reis naar het land waar Jan van Kortrijk 134 jaar eerder vertrokken was: Nederland….
 
Harry Knipschild
7 februari 2004
 
Dit artikel werd voorjaar 2004 geplaatst in het blad van de stichting Nederland - Verenigde Staten

Clip

* James Monroe, president van de Verenigde Staten  

Literatuur

Paul Boller, Presidential wives, New York 1988
Harry Ammon, James Monroe. The quest for national identity, Charlottesville 1990 (1971)